kỹ thuật định nhóm máu ABO

KYÕ THUAÄT ÑÒNH NHOÙM MAÙU HEÄ ABO
NHÖÕNG KHOÙ KHAÊN VAØ CAÙCH GIẢÛI QUYEÁT

I.Ñaët vaán ñeà:

             Heä ABO laø heä thoáng nhoùm maùu ñöôïc phaùt hieän sôùm nhaát do Landsteiner (1900). Ñaây laø nhoùm maùu cöïc kyø quan troïng vì laø nguyeân nhaân chính yeáu cuûa caùc tai bieán truyeàn maùu.  Do ñoù vieäc xaùc ñònh chính xaùc nhoùm maùu heä  ABO laø raát caàn thieát .

II.Khaùng nguyeân – khaùng theå heä ABO:
1.Khaùng nguyeân ABO

Baét ñaàu xuaát hieän ôû baøo thai 37 ngaøy tuoåi.

Phaùt trieån hoaøn toaøn luùc 3 tuoåi.

Khaùng nguyeân coù caáu truùc goàm 2 phaàn:

+ Moät phaàn coù baûn chaát Protein coù khaû naêng sinh khaùng theå.

+ Moät phaàn coù baûn chaát Gluxit hoaëc Lipit ( coøn goïi laø Hapten ),coù khaû naêng keát hôïp khaùng theå.

Toàn taïi ôû haàu heát caùc teá baøo cuûa cô theå ( ngoaïi tröø caùc teá baøo thaàn kinh, teá baøo gan, teá baøo Malpighi vaø moâ lieân keát )

Khaùng nguyeân thöôøng toàn taïi suoát cuoäc soáng nhöng coù theå suy giaûm, yeáu ñi khi veà giaø hoaëc trong 1 soá tröôøng hôïp beänh lyù.

Khaùng nguyeân heä ABO cuõng tuaân theo ñònh luaät di truyeàn Mendel.

2) Khaùng theå ABO:

-  Baûn chaát laø khaùng theå töï nhieân.

-  Thoâng thöôøng laø IgM, 1 soá raát ít tröôøng hôïp laø IgM + IgA hay IgM + IgG.

-  Hoaït ñoäng toát ôû nhieät ñoä töø 4⁰C ñeán 20⁰C trong moâi tröôøng NaCl 0,9%.

-  Noàng ñoä thay ñoåi töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc.

3) Caùc heä thoáng nhoùm maùu ABO:
Döïa vaøo caùc khaùng nguyeân treân maøng hoàng caàu vaø khaùng theå trong huyeát thanh ta coù caùc nhoùm maùu:

Ngoaøi ra ta coøn coù caùc nhoùm maùu phuï khaùc nhö A1, A2, Ax, B3, Bm, A1B, A2B…….

 III.Kyõ thuaät ñònh nhoùm maùu heä  ABO                                         

1.Nguyeân lyù:
           Döïa treân nguyeân lyù cuûa phaûn öùng ngöng keát.

Ñöôïc xaùc ñònh nhôø khaùng nguyeân treân maøng hoàng caàu vaø khaùng theå trong huyeát thanh.

           Coù 2 phöông phaùp : hoàng caàu maãu vaø huyeát thanh maãu.

2.Duïng cuï vaø thuoác thöû:

Maùy ly taâm oáng thaúng.

Pipette caùc loaïi.

Ống nghieäm thuyû tinh.

Lam kieáng.

Buùt daï quang hay buùt chì kính.

Tuû laïnh baûo quaûn thuoác.

Bình ñöïng nöôùc muoái.

Giaù ñöïng oáng nghieäm.

Kính hieån vi.

Que thuûy tinh.

Boâng thaám.

Huyeát thanh maãu: choáng A, choáng B, choáng AB.

Hoàng caàu maãu: A, B, O.

Nöôùc muoái 0,9%.

Huyeát thanh maùu AB.

3.Tieán haønh kyõ thuaät

3.1) Ñònh nhoùm treân lam kính:

3.1.1) Phöông phaùp huyeát thanh maãu:

          Treân 1 lam kính: nhoû 3 gioït huyeát thanh maãu choáng A, choáng B, choáng AB vaøo 3 vò trí khaùc nhau.

Theâm 1 gioït hoàng caàu caàn ñònh nhoùm 10 – 20% (ñöôïc pha vôùi NaCl 0,9%).

Troän ñeàu baèng que thuûy tinh thaønh 1 voøng troøn coù ñöôøng kính 2 – 3cm.           Laéc nheï lieân tuïc trong voøng 2 phuùt roài ñoïc keát quaû.

3.1.2) Phöông phaùp hoàng caàu maãu:

         Treân 1 lam kính: nhoû 2 gioït huyeát thanh caàn ñònh nhoùm vaøo 2 vò trí    khaùc nhau.

        Theâm 1 gioït hoàng caàu maãu A, 1 gioït hoàng caàu maãu B vaøo 2 vò trí  treân  (hoàng caàu maãu ñaõ ñöôïc pha 10 – 20% trong NaCl 0,9% ).

        Troän ñeàu vaø laéc nheï lieân tuïc trong voøng 2 phuùt roài ñoïc keát quaû.

3.2) Ñònh nhoùm trong oáng nghieäm

 3.2.1)  Phöông phaùp huyeát thanh maãu:

       - Nhoû vaøo 3 oáng nghieäm moãi oáng 1 gioït huyeát thanh maãu choáng A, choáng B, choáng AB.

       - Theâm 1 gioït hoàng caàu caàn ñònh nhoùm 2 – 5% ( pha trong NaCl 0,9% ) vaøo moãi oáng nghieäm treân.

        - Laéc ñeàu, quay ly taâm 1000 voøng/ phuùt/ 1 phuùt.

       - Nghieâng nheï thaønh oáng nghieäm, ñoïc keát quaû baèng maét thöôøng vaø kính hieån vi.

3.2.2)   Phöông phaùp hoàng caàu maãu:

        - Nhoû 1 gioït huyeát thanh caàn ñònh nhoùm vaøo 2 oáng nghieäm.

       - Theâm 1 gioït hoàng caàu maãu A, 1 gioït hoàng caàu maãu B 2 – 5% vaøo moãi oáng nghieäm treân.

       - Laéc ñeàu, quay ly taâm 1000 voøng/ phuùt/ 1 phuùt.

        - Nghieâng nheï thaønh oáng nghieäm, ñoïc keát quaû baèng maét thöôøng vaø kính hieån vi.

        - Nhoû 1 gioït hoàng caàu caàn ñònh nhoùm ( ñaõ pha loaõng thaønh 1% trong dung dòch Diluent coù LISS ) vaøo caùc gieáng Anti A, Anti B, Anti AB, Ctl.

       - Nhoû 1 gioït huyeát thanh caàn ñònh nhoùm vaøo caùc gieáng Ctl, HC A, HC B.

       - Quay ly taâm Card trong 10 phuùt.

        - Ñoïc keát quaû baèng maét thöôøng vaø baèng maùy ñoïc.

3.3) Nhöõng nguyeân nhaân gaây sai laàm trong ñònh nhoùm maùu heä ABO:

        - Tyû leä giöõa huyeát thanh maãu vaø hoàng caàu maãu khoâng töông öùng.

       - Ñoïc keát quaû quaù nhanh hoaëc ñeå quaù laâu môùi ñoïc keát quaû.

       - Maãu maùu ñònh nhoùm laáy khoâng ñuùng quy caùch, hoaëc bò nhieãm truøng.

       - Thuoác thöû bò hö, nhieãm truøng hay quaù haïn.

       - Tay ngheà vaø trình ñoä cuûa ngöôøi laøm kyõ thuaät.

IV.Caùch giaûi quyeát nhöõng khoù khaên

       - Vieäc xaùc ñònh nhoùm maùu heä ABO döïa vaøo khaùng nguyeân treân maøng hoàng caàu vaø khaùng theå trong huyeát thanh.

      - Hai phöông phaùp huyeát thanh maãu vaø hoàng caàu maãu phaûi ñöôïc tieán haønh ñoàng thôøi vaø phaûi luoân cho keát quaû phuø hôïp.

      - Taát caû nhöõng khoù khaên xaûy ra khi khoâng coù söï phuø hôïp giöõa 2 phöông phaùp.

Ñeå giaûi quyeát ta tieán haønh caùc böôùc sau:

       + Röûa hoàng caàu caàn ñònh nhoùm vaø hoàng caàu O ( coù ñaày ñuû khaùng nguyeân heä hoàng caàu ) baèng NaCl 0,9% 3 laàn. Pha thaønh hoàng caàu 5%.

Chöùng töï thaân:

     Nhoû vaøo oáng nghieäm 2 gioït huyeát thanh vaø 1 gioït hoàng caàu caàn ñònh nhoùm.

     Laéc ñeàu, quay ly taâm 1000 voøng/ phuùt/ 1 phuùt.

     Ñoïc keát quaû baèng maét thöôøng vaø kính hieån vi.

+ Chöùng AB:

Nhoû vaøo oáng nghieäm 2 gioït huyeát thanh maùu AB vaø 1 gioït hoàng caàu caàn ñònh nhoùm.

Laéc ñeàu, quay ly taâm 1000 voøng/ phuùt/ 1 phuùt.

Ñoïc keát quaû baèng maét thöôøng vaø kính hieån vi.

Löu yù: phaûn öùng aâm tính thì phöông phaùp ñònh nhoùm baèng huyeát thanh maãu ñöôïc baûo ñaûm.

+ Chöùng ñoàng loaøi:

Nhoû vaøo oáng nghieäm 2 gioït huyeát thanh caàn ñònh nhoùm vaø 1 gioït hoàng caàu O.

Laéc ñeàu, quay ly taâm 1000 voøng/ phuùt/ 1 phuùt.

Ñoïc keát quaû baèng maét thöôøng vaø kính hieån vi.

Löu yù:  phaûn öùng aâm tính thì phöông phaùp ñònh nhoùm baèng hoàng caàu maãu ñöôïc baûo ñaûm.

        Döïa vaøo keát quaû 3 chöùng, ta coù theå chia nhöõng tröôøng hôïp khoù khaên thaønh 2 nhoùm chính nhö sau:

1/Khi caû 3 chöùng noùi treân ñeàu aâm tính

2/Khi 1 hay caû 3 chöùng noùi treân ñeàu döông tính

Khi caû 3 chöùng noùi treân ñeàu aâm tính

1.1) Tröôøng hôïp coù khaùng – khaùng theå:

Nhaän xeùt:

        - Coù theå coù khaùng – khaùng theå choáng A.

       - Khaùng – khaùng theå chæ xaûy ra khi coù boå theå.

        - Giaûi quyeát baèng caùch khöû boå theå trong huyeát thanh caàn ñònh nhoùm ôû 56⁰C/ 30 phuùt.

        - Ñònh nhoùm laïi, neáu coù khaùng – khaùng theå thì sau khi khöû boå theå phaûn öùng seõ trôû veà bình thöôøng nhö sau:

1.2)Tröôøng hôïp chia thaønh 2 quaàn theå hoàng caàu:

Nhaän xeùt:

        - Nhoùm maùu coù theå laø A.

        - Nhöng hoàng caàu caàn ñònh nhoùm ngöng keát vôùi huyeát thanh maãu choáng A, choáng AB khoâng hoaøn toaøn, coøn nhieàu hoàng caàu töï do.

       - Gaëp trong caùc tröôøng hôïp ñaõ ñöôïc truyeàn maùu, hoaëc coù caùc nhoùm maùu yeáu, hay coù caùc beänh lyù nhö Leucemie, Ña u tuyû xöông…

      - Giaûi quyeát baèng caùch hoûi laïi caùc trieäu chöùng laâm saøng vaø tieàn söû truyeàn maùu.

1.3)Tröôøng hôïp  khaùng theå yeáu

Nhaän xeùt:

- Nhoùm maùu coù theå laø A.

- Gaëp ôû treû nhoû do khaùng theå chöa hình thaønh ñuû, hoaëc ngöôøi giaø > 70 tuoåi.

- Caùc tröôøng hôïp thieáu huït mieãn dòch baåm sinh hay maéc phaûi.

- Giaûi quyeát baèng caùch ñònh laïi nhoùm maùu sau 1 thôøi gian, hay ñieàu trò caùc nguyeân nhaân gaây thieáu huït mieãn dòch.

2.Khi 1 hay caû 3 chöùng noùi treân ñeàu döông tính

2.1) Tröôøng hôïp coù khaùng theå laïnh

Nhaän xeùt:

- Coù theå coù khaùng theå laïnh.

- Khi ñeå hoàng caàu caàn ñònh nhoùm uû ôû 37⁰C thì hieän töôïng ngöng keát maát daàn.

- Giaûi quyeát baèng caùch röûa hoàng caàu caàn ñònh nhoùm baèng NaCl 0,9% aám  37⁰C vaø ñònh nhoùm trong oáng nghieäm ôû 37⁰C

 2.2) Tröôøng hôïp coù khaùng theå töï mieãn:

Nhaän xeùt:

- Coù theå coù khaùng theå töï mieãn.

- Caùc khaùng theå naøy thöôøng ñaõ coá ñònh treân beà maët hoàng caàu.

- Giaûi quyeát baèng caùch xem laïi chaån ñoaùn laâm saøng, röûa hoàng caàu caàn ñònh nhoùm baèng NaCl 0,9% aám  37⁰Cvaø ñònh laïi.

- Neáu caàn thieát phaûi tieán haønh caùc kyõ thuaät saâu hôn.

 2.3) Tröôøng hôïp hoàng caàu chuoãi tieàn
Nhaän xeùt:

- Coù söï taêng baát thöôøng Protein trong huyeát thanh.

- Coù söï ngöng keát taàng nhanh vaø noù seõ ñöôïc phaân taùn raát nhanh khi ta nhoû vaøo hoàng caàu caàn ñònh nhoùm 1 gioït NaCl 0,9%.

- Giaûi quyeát baèng caùch röûa hoàng caàu caàn ñònh nhoùm baèng NaCl 0,9%; ñònh laïi phöông phaùp huyeát thanh maãu.

- Phöông phaùp hoàng caàu maãu thì pha loaõng huyeát thanh caàn ñònh nhoùm trong NaCl 0,9% cho ñeán khi noàng ñoä Protein trong huyeát thanh khoâng ñuû ñeå keát taàng thaønh hình chuoãi tieàn thì ñònh laïi.

V.Keát luaän

- Xaùc ñònh nhoùm maùu heä ABO laø 1 khaâu cöïc kyø quan troïng.

- Phaûi kieåm tra ñaày ñuû caùc thuû tuïc haønh chaùnh.

- Ñònh nhoùm 2 laàn baèng 2 phöông phaùp.

- Ñoái chieáu keát quaû:

 + Neáu keát quaû phuø hôïp traû keát quaû nhoùm maùu.

   + Neáu keát quaû khoâng phuø hôïp, kieåm tra laïi toaøn boä caùc böôùc, giaûi quyeát caùc khoù khaên ( neáu coù ) vaø laøm laïi.